Tolerantie, pedofilie en Nabokovs Lolita

Azuldna, ‘Lolita’

De mate van tolerantie in een land kun je aflezen aan de hand van hoe de inwoners omgaan met pedofilie en veroordeelde pedoseksuelen. Wat dat betreft is Nederland niet dat tolerante land waarmee we ooit in de wereld bekend stonden. Wat heet. Hoewel we pedofielen en pedoseksuelen nog niet lynchen, zijn ze eigenlijk nergens meer welkom. Niet in de buurt van sportverenigingen, niet in de buurt van scholen en al helemaal niet in de buurt van onze eigen gezinnen. En daarmee maken we ze tot paria van onze samenleving. Onterecht. Want iemand die niets misdaan heeft of zijn straf heeft uitgezeten, behoort gewoon weer mee te kunnen doen. Iets dat Nabokov met zijn Lolita heel goed aanvoelt.

Lolita

Wie Lolita leest, is van het eerste moment vervreemd van de wereld. In het boek lezen we de gedachten, de rechtvaardiging, van Humbert, die zijn seksuele verlangens naar jonge meisjes, nimfijnen, uiteenzet. Voor het grote publiek, met name de jury die hem moet vrijspreken dan wel veroordelen voor zijn daden. Interessant is dat de lezer helemaal wordt meegenomen in de verlangens van Humbert, die hij bij zichzelf zal herkennen wanneer er liefde in hem opbloeit. Gevaarlijk. Want Humbert beschrijft zijn gevoelens en verlangens naar een 12-jarige. Iets dat hoogst verontrustend is.

Rechtvaardiging

Temeer daar we alleen Humberts woorden en gedachten te lezen krijgen. In hoeverre is zijn verhaal dat hij vertelt verzonnen? In hoeverre vertelt hij de waarheid? Hoe staan andere deelnemers in zijn leven tegenover zijn daden? Hoe hebben zij die ervaren? Niets krijgt de lezer daarvan mee. En daarmee krijgen we een eenzijdig beeld van de dader. Iemand die zichzelf in ieder geval niet ziet als dader van pedoseksualiteit zonder wederzijdse instemming. Lolita gaat maar al te graag mee in het spel. Ja, spel, want Humbert weet ook wel dat er van echte liefde geen sprake kan zijn, gezien het leeftijdsverschil. Toch is zij het die Humbert verleidt, niet andersom. Een schok voor de lezer, maar is het daadwerkelijk zo gebeurd?

Dostojevski

Maar dat is niet de belangrijkste vraag. Voor de lezer is met name de psychologie achter de rechtvaardiging interessant. Kan iemand een ‘theorie’ ontwikkelen over hoe hij dient te handelen die zo opzichtig anders is dan de moraal in de samenleving? Grootmeester in romans die op deze manier werken is Fjodor Dostojevski met onder andere De gebroeders Karamazov en Misdaad en straf op zijn naam. Net als Dostojevski propageert Nabokov een individuele moraal, die wars is van hoe het publiek over de handelingen denkt. En net als bij Dostojevski is het maar de vraag of de verdachte twijfelt aan het verkeerd zijn van zijn handelingen ook al voelt hij schuld. De verdachte is niet schuldig aan handelingen die als onrechtvaardig worden beschouwd. Waar de schuld ligt is dat hij niet de juiste persoon was om ze uit te voeren. Niet de übermensch die boven de publieke moraal staat.

Tolerantie

En dat is precies wat tolerantie voor pedofilie en voor pedoseksuelen die hun straf hebben uitgezeten voor mij inhoudt. Het boven de publieke moraal staan. Want wat is er nu precies mis met verlangens naar jonge kinderen hebben zolang je daar niet naar handelt? Of het uitzitten van de straf die je voor zo’n handeling hebt gekregen? Behoren we die mensen niet juist in onze armen te sluiten, ook al zijn we het in hoge mate oneens met hun gedachten of veroordeelde handelingen? Ook al verafschuwen we alles wat ze voelen of wat ze hebben gedaan? Is dat niet precies wat tolerantie inhoudt? Het niet accepteren van die gedachten of handelingen en er desondanks mee kunnen leven? Dat is waar de echte übermensch zich kenmerkt. En ik ben er daar één van.