Varkentje

Mark Peters, ‘Yorkshire pigs‘.

We noemen haar varkentje. Roze kleding, mooie rondingen, ook in haar gezicht. Het deert haar niets. De stereotypering die wij van haar maken leeft ze ten volle. Elk nieuw kledingstuk dat ze koopt, is in de één of andere teint roze. En als ze lacht, dan lijkt het of ze zachtjes knort. Wij klasgenoten genieten er van. En zij geniet met ons mee. Ze is iets, iemand. Wat kan daar nu mis mee zijn? Na mijn schoolperiode heb ik niets meer van haar vernomen. Tot voor kort. En nu, jaren later, zie ik dat ze verloofd is. Met wie? Een varken! Hoe mooi is dat?

Baasje

We zeggen wel eens dat eigenaar en hond steeds meer op elkaar gaan lijken naarmate zij langer met elkaar verblijven. Soms in uiterlijk, vaker in gedrag. Dat is niet vreemd. De baas voedt de hond op naar zijn normen en waarden. De ondergeschikte heeft daar aan te voldoen. Hetzelfde vindt plaats tussen mensen die veel met elkaar omgaan. Soms verouderen zij op gelijke wijze. Het gedrag, dat lijkt in volledige overeenstemming met elkaar. Wie mijn beste vriend en mij niet kent en ons voor het eerst ziet, valt dat op. We praten vergelijkbaar, hebben een zelfde houding en bovenal hetzelfde gedrag. Wie niet beter weet, denkt dat we een tweeling zijn.

Spiegel

Daar is een goede verklaring voor. Spiegelneuronen. Mensen gebruiken de ander als een spiegel, en laten daar hun gedrag van af hangen. Soms kopieert men elkaar. Je neemt de lach van de ander zijn gezicht over, of deelt mee in zijn pijn. Ook is er invloed op hoe je je tot elkaar verhoudt. Je schikt je in de relatie tot de ander. Bijvoorbeeld werkgever – werknemer, eigenaar – slaaf, man – vrouw, vriendschap. Je ziet, alleen in die laatste categorie staan beide individuen op gelijke voet. Zoiets moeten de oude Grieken hebben opgevat als zij over vriendschap filosofeerden. Maar is het dan wel juist om je in al die andere gevallen te conformeren aan de rol die je in die relatie hebt? Is het goed om een varkentje te zijn wanneer je klasgenoten je dat vertellen?

Wie ben ik

Het zijn vragen die wijzen naar je identiteit. Wie ben je, maar vooral: wie wil je zijn? Voor filosofen als Friedrich Nietzsche en Michel Foucault is dat een uitermate belangrijke vraag. Het bepaalt wat je in het leven moet doen. En wat je zou moeten laten. Vooral dat laatste. Want wat je moet doen, dat is aan een ieder om voor zichzelf te bepalen. Zo vinden deze grote denkers. Wat je moet laten? Je in een rol laten duwen die anderen je opleggen. Je moet niet verworden tot wat anderen denken dat je bent. En dat is nog knap lastig. Kun je aardig zijn tegen een klootzak van een baas? Wat als je als vrouw een carrière ambieert, terwijl je partner je liever thuis ziet om het huishouden te doen? En moet je naar je vrienden luisteren die je iedere dag weer met een dier vergelijken?

Geeft niet toe

Nee! Doe het niet. Keer je af van wat anderen van jou vinden. Laat merken dat je het niet met ze eens bent. Laat zien dat je meer bent dan het sterk vereenvoudigde beeld dat zij van je hebben. Geef anderen niet de macht om te bepalen hoe jij je gedraagt. Want voor je het weet ben jij het varkentje in de klas. Met je roze kleding en je mooie ronde vormen. En als je niet oppast, eindig je met een varken als partner. Is dat wat je gelukkig maakt?